Bedankt voor uw bezoek aan onze website.
De Stichting Museumspoorweg Nienoord beheert, ontwikkeld, en bedrijft een railmuseum op landgoed Nienoord te Leek. Dit museum heeft als thema de Nederlandse hoofd- en lokaalspoorwegen tussen 1900 en 2000.
Een belangrijk onderdeel van dit museum betreft de exploitatie van een miniatuurspoorwegbedrijf. Gebruik makend van replica’s op schaal van locomotieven en andere spoorgebonden objecten wordt het functioneren van het vroegere spoorwegbedrijf tastbaar gemaakt. De bezoeker kan hierbij als passagier in de treinen meerijden om e.e.a. aan den lijven te ondervinden. Op basis van originele tekeningen en andere documentatie worden de replica’s zorgvuldig nagebouwd. Zodoende worden er in het museum vele objecten gereconstrueerd waarvan het origineel soms al decennia geleden verdwenen is. Op deze wijze wordt een uniek ensemble samengesteld dat een steeds completer en samenhangend beeld laat zien van het Nederlandse spoorwegbedrijf in vroeger tijden.
Zo is er ook een vroegere ringloods van de staatsspoorwegen nagebouwd. Binnen kunnen vanaf seizoen 2026 de stoomlocomotieven worden aanschouwd, ook wanneer ze niet in bedrijf zijn. Tevens wordt hier achtergrondinformatie gegeven over deze machines. Bijvoorbeeld over het gebruik, de bouw en de werking ervan. Voorts beschikt Stichting Museumspoorweg Nienoord over een grote hoeveelheid documentatie. Die dient ondermeer als basis en als onderbouwing voor het vervaardigen van de replica’s en voor de achtergrondverhalen die de bezoeker worden gepresenteerd.
In 1963 heeft de toenmalige gemeente Leek het initiatief genomen om op het landgoed Nienoord in Leek een spoorwegcentrum te ontwikkelen. Als onderdeel van dit spoorwegcentrum werd een spoorbaan aangelegd waarover met miniatuurtreinen passagiers konden worden vervoerd. Sinds 1967 wordt dit miniatuur “spoorwegbedrijf” bedreven door onze hobbyisten/vrijwilligers onder de naam Nienoord Spoorwegen.
Tegenwoordig zijn de miniatuurtreinen op het landgoed niet meer weg te denken. Vele generaties bezoekers hebben warme herinneringen aan hun bezoek aan deze bijzondere inrichting en in 2022 is de 4-miljoenste passagier vervoerd. Door de jaren heen heeft het Nienoord-spoorwegbedrijf een leidende en inspirerende rol gespeeld bij de ontwikkeling van dit soort spoorbanen, niet alleen in Nederland maar zelfs in heel West Europa. In 2022 heeft onze stichting de Leefbaarheidsprijs van de gemeente Westerkwartier in ontvangst mogen nemen.
Vanuit de behoefte om het behoud van dit miniatuur spoorwegbedrijf en het daarbij behorende materieel voor het nageslacht te waarborgen is in 2015 de Stichting Nienoord Spoorwegen Materieel (SNSM) opgericht waarin zowel de treinen, de bijbehorende spoorbaan als overige voorzieningen werden ondergebracht. In 2025 is Stichting Nienoord Spoorwegen materieel overgegaan in Stichting Museumspoorweg Nienoord (SMN).
De SMN draagt zorg voor het beheer en behoud van het materieel en stelt het ter beschikking aan de vrijwilligersorganisatie Nienoord Spoorwegen, die onder de vleugels van Stichting Landgoed Nienoord (SLN) de exploitatie van het spoorwegbedrijf voor haar rekening neemt. Op deze wijze kan het materieel nu en in de toekomst werkend en in samenhang aan het publiek worden getoond.
De stichting heeft ten doel het op een duurzame en bedrijfsmatig verantwoorde wijze beheren, instandhouden en ontwikkelen van een museum, voornamelijk op en rond landgoed Nienoord te Leek, gemeente Westerkwartier, met als thema: de Nederlandse hoofd- en lokaalspoorwegen in de 20e eeuw en de maatschappelijke context waarbinnen zij functioneerden, en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks dan wel zijdelings verband houdt en daartoe bevorderlijk kan zijn in de ruimste zin van het woord.
Tot 1860 kwamen de spoorwegen in ons land maar moeizaam tot ontwikkeling. Maar nadat op 18 augustus 1860 een wet was aangenomen die erin voorzag dat de staat de aanleg van spoorlijnen zelf ter hand zou gaan nemen ging het ineens hard. Tussen 1860 en 1875 werden en door het hele land lijnen aangelegd en zo ontstond een spoorwegennet dat tot aan de ingebruikname van de Hogesnelheidslijn in 2009 nagenoeg onveranderd bleef. Door fusies van de verschillende spoorwegbedrijven die ons land kende ontstond uiteindelijk de NV Nederlandse Spoorwegen. Begin vorige eeuw ontwikkelden de spoorwegen in Nederland zich erg snel. De techniek van stoomlocomotieven was inmiddels volwassen aan het worden en in 1908 werden de eerste stappen op het gebied van elektrische tractie (aandrijving) gezet. De 1e- en zeker de 2e wereldoorlog zorgden voor een tijdelijke stilstand maar in 1958 was Nederland één van de eerste landen in de wereld waar de stoomtrein definitief werd uitgerangeerd. Met “spoorslag 70” werd in 1969 de basis gelegd voor de huidige dienstregelingen en uiteindelijk ontstond er één van meest intensief bereden spoorwegnetten van Europa.
Vele veranderingen, verbeteringen en moderniseringen bij de Spoorwegen en hun onlosmakelijke verwevenheid met belangrijke ontwikkelingen in de samenleving maken de 21e eeuw tot fascinerende periode in de Nederlandse spoorweghistorie.
Ondanks de grote betekenis van de spoorwegen voor de ontwikkeling van Nederland is er in ons land weinig van onze spoorhistorie meer te zien. Stations zijn gemoderniseerd, werkwijzen veranderd, emplacementen zijn opgebroken en de locomotieven en wagens zijn vrijwel allemaal gesloopt. In Utrecht is er het Nederlands spoorwegmuseum dat de lastige taak heeft om op een beperkt oppervlak een beeld te geven van 180 jaar spoorweghistorie. Er zijn enkele museumspoorwegen die een indruk geven van het vroegere lokaalspoor en tramwegbedrijf. Geen enkele museumspoorlijn beschikt echter over de infrastructuur en het materieel om een echt goed beeld te kunnen tonen van het vroegere hoofdspoorwegbedrijf. En op het openbare spoorwegnet is stoomtractie ook nog eens nagenoeg onmogelijk.
Door gebrek aan ruimte, bewaard gebleven erfgoed en middelen is er dus geen plaats in Nederland waar onze spoorhistorie enigermate integraal, samenhangend en werkend gepresenteerd kan worden. Dit is het terrein waarop Stichting Museumspoorweg Nienoord zich wil begeven. Door het zo compleet en historisch correct mogelijk tonen van een representatief samenstel beogen we een relevante aanvulling te bieden op de andere railmusea die ons land rijk is. Juist door de kleinere schaal (1:5,5):
Het streven van Stichting Museumspoorweg Nienoord is dus het ontwikkelen en tonen van een werkend spoorwegbedrijf dat zoals dat in het verleden in Nederland bestond: